Jan Rembowski (1879 - 1923) - Uchodźcy (1915, olej na płótnie, 200cm x 284cm cm, Muzeum Narodowe w Warszawie,Konserwacja obrazu została sfinansowana dzięki staraniom Stowarzyszenie Przyjaciele Muzeum Narodowego w Warszawie w 2019 roku.)
https://www.facebook.com/przyjacielemnw/
https://cyfrowe.mnw.art.pl/pl/katalog/510098
Jan Rembowski, autor obrazu Uchodźcy, był synem powstańca styczniowego. Gdy wybuchła Wielka Wojna, trzydziestopięcioletni artysta zapragnął wziąć udział w prawdziwej walce o niepodległość i postanowił zaciągnąć się do Legionów Polskich. Nie został przyjęty ze względu na stan zdrowia – zaawansowaną chorobę płuc. Także kolejne próby wstąpienia do wojska zakończyły się niepowodzeniem. Zaczął wówczas tworzyć serie portretów żołnierzy – rekonwalescentów, przebywających w szpitalach lub sanatoriach. Namalował około stu wizerunków. Akademia Umiejętności w Krakowie przyznała mu w 1917 roku nagrodę za cykl portretów oficerów Legionów Polskich. W 1915 roku powstał obraz Uchodźcy. Dzieło sugestywnie ukazuje dramat ludzi zmuszonych podczas wojny do ucieczki. Zdecydowana kolorystyka i na wskroś realistyczne ujęcie tematu sprawiają, że płótno wywiera nadzwyczaj silne wrażenie. Stłoczone na moście postaci zdają się porwane przez nurt rzeki ludzkiej. Niektórym, głównie kobietom z dziećmi i starcom, udało się zająć miejsce na wozie. Inni, kłębiąc się na deskach mostu, walczą, aby tłum nie zepchnął ich w głębinę. Są też i tacy, którzy już zostali stratowani… Przepychający się nieszczęśnicy, zgiełk, otwarte usta krzyczących, płacz dzieci, przerażone oczy kobiet nie mogą pozostawić widza obojętnym.
"Uchodźcy" – przedstawienie cierpienia i chaosu tułaczki polskich rodzin uciekających przed wojną, o kompozycji opartej na "Interwencji Sabinek" Jacquesa Louis Davida. To także mocny komunikat w kontekście dzisiejszych antyuchodźczych i islamofobicznych nastrojów. Piotr Policht – krytyk sztuki , redaktor magazynu „Szum” 2018.
